* लोह पुरुष सरदार वल्लभभाई पटेल का निबंध संस्कृत में *

लोहपुरुषस्य पिता झवेरभाई कृषकः आसीत्, अतः तस्य सर्वे पुत्राः कृषिं कुर्वन्ति स्म । बालवल्लभोऽपि पित्रा सह कृषिं करोति स्म । तत एव बालवल्लभस्य शिक्षणस्य प्रारम्भोऽभूत् । पिता बालवल्लभं स्वविप्लवसम्बद्धां कथां पौनःपुन्येन श्रावयति स्म । पितुः कथायां विप्लवविफलतायाः कारणीभूतः भारतीयजनेषु व्याप्तः एकतायाः अभावः लोहपुरुषस्य चिन्तां वर्धयति स्म । तया चिन्तया भारतस्वतन्त्रतायै भारतैकताऽऽवश्यकीति तस्य मनसि दृढभावः उद्भूतः । गृहे माता लाडबाई बालवल्लभाय निर्भयता-साहस-पुरुषार्थादीनां परोक्षरीत्या ज्ञानं यच्छति स्म । लोहपुरुषः कथयति स्म यत्, “मम पितरौ मां कृषिक्षेत्रम् अनयेताम् । तत्र ताभ्यां पठनाय आदिष्टो भवामि स्माहम्” इति ।

करमसद-ग्रामे स्थिते प्राथमिकविद्यालये सप्तमे वयसि बालवल्लभस्य शालाप्रवेशोऽभूत् । शालायाः शिक्षकः महान् अलसः आसीत् । तं प्रश्नं प्रष्टुं यदा कोऽपि गच्छति स्म, तदा सः शिक्षकः “માંય-માંય ભણો…(मांय-मांय भणो)” अर्थात् स्वयमेव पठन्तु इति वदन् विद्यार्थिनः प्रतिप्रेषयति स्म ।

शिक्षकस्य दुर्गुणः बालवल्लभस्य सद्गुणस्य जनकोऽभूत् । पठनानुरागिणि, दृढसङ्कल्पिनि च बालवल्लभे स्वाध्ययनस्य अभ्यासः जातः । स्वाध्ययनस्याभ्यास एव आजीवनं लोहपुरषस्य मार्गदर्शनम् अकरोत् । प्राथमिकशालायाः प्राचार्यस्य ईप्साऽऽसीत्, बालवल्लभः शिक्षको भवेदिति । परन्तु बालवल्लभस्य मनसि तु निश्चयः आसीत् यत्, “मया तु अधिकाधिकं धनार्जनं करणीयम्” इति ।

एकाधिकाँशदुत्तरैकोनविंशतिशततमे (१९३१) अब्दे केराचीनगरे काँग्रेसस्य, अधिवेशने से सभापतिपदमलं कृतवान् । सप्तचत्वारिंशदुत्तरे कोनविंशतिशततमे (१९४७) अब्दे यदा भारतः स्वतन्त्रतामवाप्तवान् तदा सरदार: देशस्य गृहमन्त्री उपप्रधानमन्त्री च नियुक्तोऽभवत् । गृहमन्त्रिरूपेण स समस्ते देशे इतस्ततः प्रकीर्णानि लघुनि राज्यानि भारते विलीनानि कृत्वा भारतस्य स्वतन्त्रतां स्थिरीकृतवान् । तत आरभ्यैव स ‘भारतस्य लौहपुरुषः’ इत्येतेन नाम्ना अभ्यधीयत ।।

पञ्च:शदुत्तरे कोनविंशतिशततमे (१९५०) अब्दे सितम्बरमासे पञ्सप्ततिवर्षावस्थाय’ हृदयगत्यवरोधेन तस्य निधनमभवत् ।।